अजिंगर र गोहीको जबरजस्त युद्ध

सञ्चार क्ष्ेत्रको भुमिका सबै जनताप्रति समान हुनुपर्दछ

सञ्चार क्ष्ेत्रको भुमिका सबै जनताप्रति समान हुनुपर्दछ

केशब काफ्ले

यही माघ महिनाको ४ गते दिउ“सोपख काठमाडांैबाट पोखरा हु“दै जुम्लाका लागि उडेको विमान अर्घाखा“ची जिल्लामा दुर्घटनाग्रस्त भयो । दुर्घटनामा चालकदलका ३ सदस्य सहित १८ जनाको मृत्यु भयो । मृतकका परिवारजनसहित सबै देशबासीहरुका लागि एउटा दुःखद समाचार थियो यो । यस घटनालाई देशको सञ्चार क्षेत्रले निकै महत्वका साथ हप्ता दश दिनसम्म पनि प्रमुखता दियो । यो उचित पनि हो । देशको शासनसत्ता सञ्चालनमा चौंथो अंगको रुपमा मान्यता पाएको संचारक्ष्ँेत्रको जिम्मेवारी पनि बन्छ यो । तर कहिं न कहिं यस्तो मान्यता र जिम्मेवारी पाएको संचारक्ष्ँेत्रले देशका जनताहरुप्रति भेदभाव गरेको आभास पाइन्छ । वर्गअनुसार अनुसरण गरेको पाइन्छ । संचार क्षेत्र कहिं न कहिं पू“जीपति वर्गप्रति अधिक समर्पित भएको देखिन्छ । गम्भीर प्रकारका सडक दुर्घटना हु“दा त्यति सक्रिय नदेखिने संचार क्ष्ँेत्र विमान दुर्घटना ह“ुदा निकै सक्रिय रहेको पाइन्छ । यस्तो लाग्छ मानौ विमान दुर्घटनामा परेर मृत्यु हुनेहरुको जीवन अति मूल्यवान हुन्छ । यस्तो लाग्छ मानौं सडक दुर्घटनामा परेर मर्नेहरुको कुनै मूल्य नै हु“दैन । मानौ सडक दुर्घटनामा परेर मर्नेहरु किरा मकरा जस्तै हुन् । मानौ संचार क्षेत्रको सडक मर्नेहरु प्रति कुनै जिम्मेवारी बन्दैन । विमान दुर्घटना भएर ८÷१० जनाको मृत्यु हु“दा देशको संचारमाध्ययममा जस्तो हलचल मच्चिन्छ, त्यस्तो हलचल सडक दुर्घटनामा परेर ३०÷३५ जनाको मृत्यु हु“दा पनि मच्चिदैन । यस्तो लाग्छ मानौं विमानमा यात्रा गर्ने अथवा गर्न सक्ने मात्रै विशेष हुन् ।
विमान दुर्घटना हु“दा नेपालको हवाई मार्गप्रति सुरक्षाको विषयलाई गम्भीरतापूर्वक उठाउने संचार माध्यम सडक मार्गको सुरक्षँप्रति त्यति गम्भीर किन देखिदैनन् रु विमान उच्च पू“जीपतिको सम्पत्ती त्यसमा यात्रा गर्ने यात्रुहरु उच्च धनाढ्य वर्गका के त्यसै कारणले गर्दा संचार क्षेत्र उनीहरुप्रति अधिक समर्पित देखिएको हो त रु देशको जुनकुनै क्षेत्रमा जुनसुकै कम्पनीको विमान दुुर्घटना भएर ४÷६ जनाको मृत्यु भयँे भने देशका सम्पूर्ण संचारक्ष्ँेत्रमा प्रमुुख समाचार बन्न पुग्छन् । हप्ता १० दिन सम्म पनि त्यसबारे ठूला ठूला लेख, विचार, सुझाव सुरक्षाबारे चिन्ता आदि जस्ता विषयले विषेश त छापा संचार भरिएका हुन्छन् । तर त्यही छापा संचारले देशको कुनै क्ष्ँेत्रमा बस दुर्घटना भएर ३०÷३५ जनाको मृत्यु हु“दा ठूला छापा संचारले एउटा कुनामा संक्ष्ँिप्त समाचार छापेर औपचारिकताको मात्रै पुर्ति गर्दछन् ।
मानव जीवन सबैको मूल्यवान हुन्छ । विना अर्थको जीवन कसैको हु“दैन । सबैको जीवन अर्थपूर्ण हुन्छ । गरिब के धनी के रु आ–आफ्नो क्षेत्र तथा आ–आफ्ना परिवारका लागि सबैको जीवन उत्तिकै महत्वपूर्ण हुन्छ । धनीको मृत्यु हु“दा उनका आफन्तको मुटु दुख्ने तथा गरिबको मृत्यु हु“दा उनका आफन्तको मुटु नदुख्ने हुन्छ र रु के गरिबको आफ्नो परिवारप्रति माया ह“ुदैन र रु के गरिबको आफ्ना परिवारप्रति कुनै जिम्मेवारी हु“दैन र रु के गरिबका लालाबाला हु“दैनन् र रु फेरि देशको शासनव्यवस्थाको चौथो अंगको रुपमा स्थापित संचार क्षेत्रले यिनी दुई वर्गलाई छुट्याएर व्यवहार गर्नुको के अर्थ हो त रु मानवीय दृष्टिकोणले धनी गरिब जो मरे पनि उनका परिवारजनलाई बराबरको पीडा हुन्छ । जहा“तक लालाबाला, घरपरिवार आदिको विचल्लीको कुरा हो त्यसमा गरिब परिवार झनै अधिक पीडित हुन्छ । फेरि पनि विमान दुर्घटनालाई महत्व दिने देशका साना ठूला कुनै संचार माध्यमहरुले पनि सडक दुर्घटनालँई त्यति महत्व दिदैनन् । के यो तल्लो वर्गप्रति संचारक्षेत्रको अन्याय होइन र रु
आजकल देशका सम्पूर्ण नागरिकहरुले शासन प्रशासनमा भन्दा पनि संचारक्षेत्रमा भरोसा गर्ने गर्दछन् । जनताले संचारक्षेत्रलाई आफ्नो भरोसाको साथीको रुपमा स्वीकार गरेका छन् । त्यस्तो अवस्थामा संचारक्षेत्रद्वारा वर्ग विशेषप्रति अधिक साहानुभुति देखाउनु कत्तिको उचित कुरा हो त रु संचार क्षेत्रको सबै जनताप्रति बराबर उत्तरदायित्व हुनुपर्नेमा उच्च धनाढ्य वर्गप्रति अधिक उदार हुनु र गरिब वर्गप्रति उदास हुनु राम्रो संकेत पक्कै पनि होइन । निश्चित रुपमा देशका ठूला संचार माध्यमहरुमा देशका पू“जीपतिहरुको पू“जीको पनि लगानी लागेको होला । लगानी लाग्नु पनि पर्दछ । पू“जीपतिले नै पू“जीको लगानी गर्न सक्छन् । पू“जीपतिहरुले संचारक्षेत्रमा लगानी नलगाए संचार क्षेत्रको उन्नती पनि हुन सक्दैन ।
गरिब वर्गले त लगानी लगाउन सक्दैन तर त्यसैलाई आधार बनाएर संचार क्षेत्रको फाइदा गरिब वर्गले नपाउनु भनेको दुःखको कुरा हो । सडक दुर्घटनामा मृत्यु हुनेहरु पनि मानव नै हुन् । विमान दुर्घटनालाई अत्यधिक महत्व दिने संचार क्षेत्रले सडक दुर्घटनालाई हल्का रुपमा लिनुले वर्ग विभाजनको आभास दिन्छ । देशभित्रका प्रत्येक घटना परिघटनाहरुमा संचार क्ष्ँेत्रको अति नै महत्व छ । देशभित्र कतिपय व्यक्ति समुदाय आदिले न्याय नपाउ“दा संचार क्षेत्रलाई गुहारेको पाइन्छ । संचार क्षेत्रको दवावकै कारण कतिपय अन्यायमा परेकाले न्याय पाएको उदाहरण प्रशस्त पाइन्छ । संचार क्षेत्र आज एउटा समाचार दिने माध्यम मात्रै रहेन संचार क्षेत्रको भुमिका आज व्यापक भएको छ । त्यसकारण यस क्षेत्रले देशको कुनै पनि वर्गसं“ग भेद्भाव देखाउनु हु“दैन । देशका सबै वर्गप्रति समान व्यवहार देखाउनु पर्दछ संचार क्षेत्रले । यस पंक्तिकारको उद्देश्य विमान यात्रुहरुस“ंग दुराभाव राख्नु कदापि होइन ।
दुर्घटनामा परेर अकालमा मानव जीवन गुमाउनु भनेको सबैका लागि दुःखको कुरा हो । सुरक्षाकै कुरा गर्ने हो भने पनि नेपालको हवाई मार्ग भन्दा पनि सडक मार्ग कहिं अधिक असुरक्षित छन् । जर्जर सडक, पुराना यातायातका साधन, चालकको असावधानी, मौसमको प्रतिकुलता भौगोलिक अवस्था आदि । यस्तै समस्या हवाई मार्गमा पनि छन् । त्यसकारण सडक दुर्घटनालाई पनि संचार क्षेत्रले गम्भीरतापूर्वक लिएर प्रमुखता दिनुपर्दछ । हवाई दुर्घटनाले १० दिनसम्म प्रमुखता पाउ“दा सडक दुर्घटनाले एकै दिन पनि प्रमुखता नपाउनु दुःखको विषय हो ।